قادر ئیفتخاری
یادێک له شههید قادر ئیفتخاری.
پێشکهش به بنهماڵهی شههیدان ، دۆستان ، هاورێیان و هاوسهنگهران و بنهماڵهی شههید قادرکه ههر یهکه به نۆرهی خۆی زمانی حاڵی گهلێکی چهوساوه و یادگارێکن له خهبات تێکۆشانی ساڵانی سهختی خهباتی چهکداری.
سالی 1952 له گۆندی چهشمه گۆل که کهوتوته سهر رێگای نێوان شنۆ و نهغهده کۆرپهیهک له دایک بووکه بنهماڵهکهی بڕیاریاندا ناوی قادر ی له سهر دا بنێن قادر منداڵیکی سوورکارهی مووزهرد و تا بڵێی خوێنشیرین بوو. قادر دووههمین کوڕی ئهو بنهماڵهیه بوو. برایهکی گهورهتر له خۆی و چوار برای بچووکتری ههبوو. ههر وهها سێ خوشکیشی ههبوو که ههموویان له خۆی بچووکتر بوون
بنهماڵهی شههید قادر لکێکه له بنهماڵهکانی تایفهی قادری له ناوچهکانی شنۆ و پیرانشارکه سهر به ئێلی مامهشن .
شههید قادر کوڕی کاک عهلی ئیفتیخاری یه که خهڵکی ناوچهکه ناوبراو به کاک عهلی چهشمه گۆلێ دهناسن. باوکی کاک عهلی به ناوی کاکهمین له گهڵ چهند کهس له ئاغاکانی ئهو کاتی تایفهی قادری لهو( به داخهوه دهگمهن) کهسانه بوون که تا ئاخیر له گهل کۆماری کوردستان و شههید پێشهوا دا مانهوه. شههید قادرله بنه ماڵهیهکی کوردپهروهر که خاوهن بیرۆکهیهکی پیرۆزی کوردایهتی بوون له دایک بوو. بێگومان ههر ئهو بیرۆکهیه و رابردووی بنهماڵهکهی بوو که له داهاتوو دا وای لێکرد که رێگای باب و باپیران ههڵبژێرێ و له حیزبی قازی واته حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان دا دهست به خهبات و تێکۆشان بکا.
کاک قادر له گۆندی چهشمهگۆل گهوره بووه و له شهش ساڵیدا دهستی به خوێندنی سهرهتایی
کرد و تا وهرگرتنی دیپلۆمی زانسته سروشتییهکان له شاری شنۆ ده رسی خوێند. دیاره ئهو کات بنهماڵهی کاک قادر له دوو شوێن نیشتهجێ بوون ، له خانێ و له چهشمهگۆل و کاک قادر چهند ساڵێکیش له شاری خانێ دهرسی خوێندووه ، بهڵام دیپلۆم و دهبیرستانی له شاری شنۆ تهواو کردووه.
شههید قادر ئیفتیخاری منداڵێکی زۆر له بهردڵان، ژیر، شهرمێون و به رێز بووه له لای هاواڵانی بۆیه ههر له منداڵییهوه به مام قادر بانگیان کردووه و پاشانیش که هاتۆته ڕیزی پێشمهرگهی حزب ههربه مام قادر ناسراوه و بانگ کراوه.
شههید مام قادر پاش وهرگرتنێ دیپلۆم بۆ ماوهی ساڵێک له گوندی قهرهخدر سهر به ناوچهی پیرانشار وهک مامۆستا دهرسی دهگوتهوه. ماوهی ساڵێکیش دهرهجهداری ئهڕتهش بوو. دوای تهواو کردنی ماوهی سهربازییهکهی له ناو ئهڕتهش دا بۆ درێژهپێدانی خوێندن چوو بۆ شاری ورمێ و له وێ بۆ ماوهی دوو ساڵی دیکهش خوێندی و فهوقی دیپڵۆمی له رشتهکهی خۆیدا وهگرت.
مام قادر ههر وهک ههموو رۆشنبیرانی دڵسۆزی گهلهکهی ههستی به چهوسانهوه و پاشکهوتوویی ئهو گهله له زۆر بواردا دهکرد و هۆی سهرهکیی ئهو پاشکهوتووییهشی له بهرز بوونی رادهی نهخوێندهواری له ناو کورد دا دهبینی و زۆر جار له گهڵ هاواڵانی خۆی باسی ئهم گرفتهی دهکرد.
ههر بۆیه بڕیاریدا ببێ به مامۆستای مهدرهسه و لهو رێگایهوه خزمهت به کورد بکا. پاش تهواو کردنی فهوقی دیپلۆم ئهویش به پلهی مومتاز گهرایهوه خانێ و له دهبیرستانی مهحموود قادری وهک دهبیری زانسته سروشتییهکان دهستی به کار کرد. مام قادر ئینسانێکی زۆر به وره و قایم و چالاک بوو. له کاتی دهرس خوێندن دا و بهر له وهی ببێ به مامۆستا یهکێک له یاریزانهکانی بهناوبانگی ههڵبژاردهکانی شاری خانێ و شاری شنۆ بوو و بهردهوام له چالاکیی وهرزیشی غافڵ نهبوو و گرینگییهکی تایبهتی دهدا به وهرزش و خوێندن. بۆ ئهو گرینگ بوو که لاوی کورد چالاک و لهش ساغ بێ. له راستیدا وهرزیش و چالاکیی وهرزیشی بهشێکی گرینگ بوون له ژیانی رۆژانهی ئهودا.
کاتێک راپهڕینی گهلانی ئێران له دژی رژێمی پاشایهتی له ساڵی 1978 به ئهنجام گهیشت مام قادر ماوهی چهند ساڵێک بوو وهک دهبیر دهرسی دهگوتهوه و لهو ماوهیه دا و به تایبهت به هۆی بهشدار بوونی چالاکانهی خوێندکاران له پرۆسهی شۆڕشدا ههستێکی زۆر گهرمی نهتهوایهتی ههموو وجوودی ناوبراوی داگرتبوو. بۆیه ههر له گهڵ ئاشکرا بوونی چالاکیی حیزبی دێموکرات مام قادر خۆی له ریزهکانی ئهو حیزبه دا دیتهوه و به هۆی تهمهن و رادهی خوێندهواری له گهڵ یهکهتیی لاوان دهستی به کار و تێکۆشان کرد.
یهکێک له تایبهتمهندییهکانی مام قادر کورد بوونی ناوبراو به مانای کهلیمه بوو. له کهش و ههوای ساڵهکانی سهرهتای شۆرش بیری چهپ بوون زۆر به سهر بیری نهتهوایهتی دا زاڵ بوو به تایبهت له ناو کهسانی خوێندهوار له پلهکانی سهرهوهی خوێندن دا. مام قادر یهکێک بوو لهو کهسانه که ههر چهند خۆی له بهرهی چهپ دا دهدیتهوه بهڵام ههرگیز رازی نهبوو که لهو بڕگهیهی خهباتی کورد دا خهباتی چینایهتی وه پێش خهباتی نهتهوایهتی بخرێ و له بهر ئهو بیر و را جیاوازهشی بوو که ره گهڵ جهرهیانی رهحمان کهریمی ههواڵانی نهکهوت ههر چهند که له دۆستانی زۆر زۆر نیزیکی کهسانی ناو ئهو جهرهیانه بوو دیاره ساغ بوونهوه له کاتێکی ئاوا دا بڕیارێکی یهکجار زۆر دژوار بوو. کاتێک له پاییزی ساڵی 1980 دا شاری پیرانشار گیرایهوه و جهرهیانی کهریمی و هاوبیرانی هاته کایهوه مام قادر له مێژ بوو له گهل ئهو کهسانه هاوکار و دۆست و برادهر بوو بهڵام ههر وهک باس کرا ههستی بههێزی کوردایهتیی ئهو رێگهی پێنهدا واز له خهبات له دژی کۆماری ئیسلامی بێنێ . مام قادر راشکاوانهتر له جاران هاته مهیدان و ههر چهند به هۆی رادهی سهوادهوه دهرهتانی زۆر له بار و ههلی زۆر رهخساوی ههبوو که له بواری سیاسی دا کار بکا تا پلهکانی سهرهوهی رێبهرایهتیش بچته سهر بهڵام ئهو ریزی پێشمهرگه واته باسکی به هێزی گهلی ههڵبژارد و وهک فهرماندهری لکی دووی هێزی ئاواره دهستی به کار کرد. لکی دوو یهکێک له لکه ههره قارهمانهکانی هێزی ئاوره بوو. که زۆربهی پێشمهرگهکانی له رۆڵه خوێنگهرمهکانی ناوچهی مهنگوڕایهتیی شاری پیرانشار پێک هاتبوون. گرتنی پایگای گرده سوور له بنانگوێی پادگانی خانێ یهکێک بوو له سهدان چالاکیی ئهو لکه که ورهی خهڵکی ناوچهکهی به تهواوی بهرز کردهوه. ساڵی 1981 کۆماری ئیسلامی هێرشیکی زۆر بهر بڵاوی بۆ سهر ناوچهی پیرانشار دهست پێکرد . مهبهستی ئهو هێرشه گرتنهوهی رێگای نێوان خانه و سهردهشت بوو. بهر بهرهکانیی هێزی ئاواره و لکهکانی ئهو هێزه و یهک لهوان لکی دوو داستانێکه که له مێژووی خهباتی گهلی کورد له رۆژههڵاتی کوردستاندا تۆمار کراوه و پێویسته له کاتی خۆیدا باس بکرێ . بهدوای دهیان شهڕی قارهمانانه له بهرانبهر دهیان ههزار لهشکری دوژمندا سهرنجام رێگای سهردهشت و پیرانشار گیرایهوه .
به گیرانهوهی ئهم رێگایه خهباتی چهکداریی حیزب پێی نایه قۆناخێکی تازهوه واته له شهڕی جهبههیی بۆ شهڕی پارتیزانی. لهم قۆناغه دا خهبات پێویستیی به کهسانی کارامه و چالاک ههبوو . مام قادر کهسێک بوو که ههموو تایبهتمهندییهکانی ئینسانێکی شۆرشگێڕی تێدا بهدی دهکرا. له سهر بڕیاری دهفتهری سیاسی له زستانی 1981 مام قادر وهک فهرماندهری هێزی ئاوره دیاری کرا. ئهو بهرپرسایهتییه ئهزموونێکی گهوره بوو بۆ ئهو رۆڵه قارهمانه له کاتێکدا که دوژمن پاش گرتنهوهی رێگای سهردهشت پیرانشار باسی تهفروتونا بوونی حیزبی دهکرد و به خهیاڵی خۆی ههموو ناوچهکهی پاکسازی کردبوو هێزی ئاواره له ژێر فهرماندهریی مام قادر دا به ئهنجامدانی سهدان عهمهلیاتی گهوره سهرتاسهری ناوچهی پیرانشاری کرد به گۆرستانی دوژمنان. له ماوهی دوو ساڵ فهرماندهریی ئهو هێزه دا مام قادر نیشانی دا که به راستی فهرماندهرێکی به وهج و لێهاتوو بوو. رۆژ نهبوو که رادیۆ دهنگی کوردستان ههواڵێک بڵاو بکاتهوه بڵام باسی هێزی ئاواره نهکرێ.کهسایهتیی ئهو قارهمانه وای له هێزهکانی دوژمن کردبوو که به بیستنی ناوی هێزی ئاواره و ناوی قادری ئیفتیخاری ترس و لهرز دهکهوته ناو دڵیانهوه. تهنانهت زۆر له کهسانی هێزی دوژمن وایان لێهات تا گیرۆدهی داوی جوانمێری و ئینسانییهتی ئهو پیاوه گهورهیه بن و بێنه ریزی پێشمهرگهکان و شان به شانی مام قادر دژ به کۆنه پهرستی و بێعهداڵهتی رابوهستن و تهنانهت لهو رێگایه دا بکۆژرێن.
باس کردن و نووسین له بارهی چالاکییهکانی هێزی ئاواره و ههر وهها ههموو هێزهکانی سهر به حزبی دێمۆکرات دیسان یهکێکی دیکهیه له ئهرکهکانی سهر شانی حیزب و ئهندامهکانی که کات و شوێنی خۆی دهوێ ، بهڵام زۆر پێویست و به سووده تا نهوهی داهاتوو بزانن چ کهسانێک لهو رێگایهدا گیانیان بهخت کردووه و چۆن دهستیان له به نرخترین سهرمایهی ژیانیان واته گیانیان ههڵگرتووه، ئهوه له حاڵیک دا بوو که دهیانتوانی درێژه به ژیانی ئاسایی خۆیان بدهن و ئێستا زیندوو بان و له ناو ماڵ و منداڵی خۆیان دا بان.
لێرهدا رهنگه له کاتی خۆیدا بێ که کهمێکیش باسی کهسایهتێێ مام قادر وهک خۆی و تایبهتمهندییهکانی ئهو ئینسانه گهورهیه بکرێ مام قادر ههر وهک چۆن به منداڵی جوان و له بهردڵان بوو له تهمنی گهورهساڵیشدا ئهو تایبهتنهندییهی ههر تێدا مابوو زۆر شهرمێون بوو ، بهڵام له عهینی کات دا قسه له روو بوو، بیر و رای خۆی دهر دهبری ههرچهند زانیبای تهرهفی رووبهروو پێی ناخۆشه.
رێزی زۆری بۆ منداڵ و گهوره ساڵان ههبوو. دهتوانم بڵێم له بهر ههموو کهس یهک پێ ههڵدهستا تهنانهت هی له خۆی بچووکتریش زۆر فهیلهسوفیانه بیری له ژیان و مردن دهکردهوه. ئینسانهکانی له رووی مافهوه به یهکسان دهزانی ، بهڵام زۆر جار که بهحسمان دهکرد دهیگوت که قهت پێموا نییه نهزان و زانا له یهک ئاستی مرفایهتی دا بن چ له کاتی ژیان و چ دوای مردنیان.جارێک چهند مانگ بهر له شههید بوونی پێشنیارم پێکرد دهست له کاری نیزامی هڵگرێ و به له بهر چاو گرتنی هێز و توانای سیاسی و رووناکبیرییهک که ههیبوو له باڵی سیاسی حیزب دا کار بکا. وا دیار بوو قسهکهی منی به کهیفێ نهبوو و له وڵامدا گۆتی جارێ شهرمان زۆر له پێشن با بزانین چی به سهر دێتهوه.
زۆر قسه خۆش و شۆخی باز بوو . شهویکیان له ناوچهی سندوس له دێی خهلیفهلیان بووم وهک کادری سیاسی له گهڵ پهلێک پێشمهرگه بهر پرسایهتیی پارێزگاریی ئهو گوندهیان پێ ئهسپاردبووین. مام قادر ئهو کات فهرماندهری لکی دووی هێزی ئاواره بوو . خهبهری هێرشی دوژمن ههبوو. لکی دووش بۆ یارمهتیی ئێمه چهند رۆژهک بوو له وێ بوون. یهکێک له پێشمهرگهکانی پهلهکهی ئێمه داوای کچێکی لهو گونده دهکرد ،بهڵام باوکی کچه رازی نه بوو. کورهکهش ههر خهڵکی گۆندی بوو. که زانیان مام قادر لهوێیه بنهماڵهی کوره داوایان لێکرد خوازبێنیان بۆ بکا. شهوێ ههستاین چووینه ماڵه باوکی کیژهکه،له بیرمه شههید قادر له کابرای پرسی و گوتی مامه گیان بۆ کچهکهت نادهی بهو کوڕه جوان و رێکوپێکه. کابراش له وڵامدا گوتی ئاخرکاکی برا خۆ دیاره ههر چهند جهنابیشت ناناسم بهڵام وادیاره مهنسوولی . براله ئهو کوڕه پێشمهرگهیه و سبهی، دووی شههید دهبێ و……. ههستم کرد . مام قادرکهمێک چوو بۆ ناودهریای بیرکردنهوه وا دیار بوو قسهی کابرای زۆر پێ مهنتیقی بوو بهڵام له عهینی کاتدا بڕوای تهواویشی به خۆشهویستیی نێوان کوره و کچه ههبوو. ههر بۆیه دوای چهند چرکهیێک بێدهنگی کردی به سوحبهت و شۆخی له گهڵ باوکی کچه و گوتی مامه گیان کوڕه ههی به نۆکهری ئهو کهوشانهت بم ئهوه ئهتوو باسی چ دهکهی بهخودای خهبهرم ههیه کچهکهت کلکی رهپ کردووه وهک نێنگوونێ ههر بینا دهر پهری و ههڵات. بیدهیێ بابم بیدهیێ با نه ئهو رهدواکهوێ و نه ئهمنیش هاتنهکهم ببێتهوه هیچ. کابرا کچهی دا ، .مام قادر و لکهکهی چوونهوه ناوچهی مهنگوران کوڕه و کچهش مرادیان حاسڵ بوو.
رهنگه جێگای نهبێ ،بهڵام ناتوانم لێره دا باسی ئهو تراژیدیایه نهکهم که تهنیا چهند حهوتوو دوایی رووی دا و ئهویش وهرهستگهرانی قسهی باوکی کچهکه بوو.
جارێکیان دایکی مام قادر بۆی گێرامهوه که قادر به منداڵی رۆژێک ههر گریاوه و گیر نهبۆتهوه . پاش ماوهیهک گیر دهبێتهوه . دایکی ئافهرینی پێ دهڵێ که ماشاڵلا چهند منداڵێکی عاقڵه و له خۆرایی ناگریێ که چی مام قادر له وڵام دا دهڵێ عاقڵی چی ئهوه ماندوویی خۆم دهحهسێنمهوه و پاش ماوهیهکی کورت دهست دهکاتهوه به گریان.
یهکێک له تایبهتمهندییکانی دیکهی شههید قادر پاک وخاوێنی و دهبهر کردنی جلوبهرگی خاوێن و جوان بوو، ئهوه تایبهتمهندییهک بوو که له ههموو گۆشهکانی ژیانی دا بهدی دهکرا چ له ژیانی ناو ماڵ چ له ژیانی کۆمهڵایهتیدا.
مام قادر عاشقی چیاکانی کوردستان بوو. ههر لهو کاتهیهوه که دهستی به خوێندنی دبیرستان کردبوو زۆر جار له گهڵ ههواڵانی دهچوونه سهر چیاکانی دهور و پشتی شاری شنۆ و دهستهیهکی تایبهتیی کووهنهوهردیان پێکهێنابوو.
شههید قادر له ساڵی 1975 ژیانی هاوسهری پێک هێنا . بهرههمی ئهو ژیانه هاو بهشییه دوو کوڕ و دوو کچ بوون.
ههر چهند مام قادر خاوهنی چوار منداڵ بوو و ئهرکی بهخێو کردن و پاراستنی ئهو بنه ماڵهیهی به ئهستۆوه بوو، بڵام ههرگیز تهنانهت بۆ یهک ساتیش به خهیاڵیدا نههات که بنهماڵهکهی له بنهماڵهی باقی پێشمهرگهکان جیا بکاتهوه ئهویش یهکێکی دیکه له تایبهتمهندییهکانی ئهو شههیده بوو.
ههر وهک له سهرهتا دا باس کرا مام قادر له ناوچهی شنۆ له دایک ببوو ،بهڵام ئهو فهرماندهری هێزی ئاوارهی ناوچهی پیرانشار بو. رهنگه دهستی تهقدیر وای کردبوو که مام قادردهبووایه له شارێک شههید ببێ که لێی گهوره بووه.
رۆژی پێنجی سهرماوهزی ساڵی 1983 یهکێک له گهورهترین عهمهلیاتهکانی حیزبی دێموکرات له شاری شنۆ بهڕێوه دهچێ و سهرهنجام لهو عهمهلیاته دا تهمهنی کورت ، بهڵام پڕ له شانازیی ئهو قارامانهش ههر لهو رۆژه دا کۆتایی پێ دێ.
کۆنترۆڵ کردنی شاری شنۆ له ناو جهرگهی دهسهڵاتی دوژمندا زیادتر وهک خهونێک دهچوو تا راستی،خهونێک که به دهستی به توانای پێشمهرگه باسکی به هێزی گهل له ژێر فهرماندهریی شههید قادر هاته دی.
یادی شههید قادری ئیفتیخاری و ههموو شههیدانی رێگای رزگاریی گهلی کورد بۆ گهیشتن و چهسپاندنی مافی دیاری کردنی چارهنووسی گهلهکهمان پیرۆز بێ.
فهرهیدوون قادری 2007.09.11