مینا كرمانج
شه‌هید مینا کرمانجی له1968.05.05له باوه‌شی بنه‌ماڵه‌یه‌کی کوردپه‌روه‌ر، له شاری نه‌غه‌ده چاوی به دنیا پشکووت. کیژێکی خوێن شیرین، ئێسک سووک و له‌به‌ر دڵان بوو. به نازه‌وه له باوه‌شی پڕ له ئه‌وینی دایک و باوکیدا گه‌وره بوو. له ته‌مه‌نی6 ساڵیدا ڕووی له خوێندن کرد. قوتابییه‌کی زیره‌ک و به دیسیپلین و جێگای خۆشه‌ویستی ماموستا و قوتابیانی هاوته‌مه‌نی بوو.
داڕمانی حکوومه‌تی دیکتاتۆری پاشایه‌تی له ئێران و به‌شداری چالاکانه‌ی باوک و مامه‌کانی مینا له شۆڕشی سه‌راسه‌ری‌دا، هیوای داهاتوویه‌کی گه‌ش و بێبه‌ری له چه‌وسانه‌وه، له میشکی مینای منداڵ‌دا نه‌خشی‌به‌ست. ئه‌و گه‌ره‌کی بوو به زمانی زگماکی خۆی بخوێنێ و باشتر له مامو‌ستاکان تێب‌گا و وانه‌کان چاکتر حاڵی بێ. ئاواتی بوو به جل و به‌رگی جوان و ڕه‌نگاوڕه‌نگی کوردی بچێته قوتابخانه.
مینا له خه‌یاڵی مناڵانه‌ی خۆیدا کۆشکی ژیانی پڕ له خۆشه‌ویستی و ته‌بایی له‌گه‌ڵ هاوپۆله‌کانی کورد و ئازه‌ری بینا کردبوو، به‌ڵام هه‌یهات جیاوازییه‌کی گه‌وره له‌نێوان خه‌یاڵه بێ غه‌وشه‌کانی ئه‌و و پیلانه سامناکه‌کانی ڕێژیمی تازه دامه‌زراودا هه‌بوو.
به‌هاری 1979، خهونهکانی مینای نازه‌نین به ده‌ست پێکردنی شه‌ڕی نه‌غه‌ده و کوشتاری خه‌ڵکی بێ تاوانی کوردی ئه‌و شاره، بوون به تراویلکه و نه‌هامه‌تی بۆ بنه‌ماڵه و گه‌لی کورد.
شاری نه‌غه‌ده بوو به وێرانه و هێلانه‌ی میناش شێوا و قوتابخانه‌که‌ی کاول بوو. بۆکروزی گۆشت و ئێسقانی مرۆڤه‌کان جێگای به‌رامه‌ی گوڵ‌خونچه و هه‌ڵاڵه و به‌یبوونی چیاکانی ده‌وروبه‌ری شاریان گرته‌وه. مینا ئیتر له شاری خۆی بوو به نامۆ و له ترسی شاڵاوی کوشتاری ڕێژیم ئاواره‌ی گوند و شاره‌کانی دیکه‌ی کوردستان بوو. کۆڕی هه‌واڵانی کۆڵانه‌که‌ی خۆیانی به‌جێ هێشت و ناچار بوو دۆست و ئاشنای نوێ و قوتابخانه‌ی دیکه په‌یدا بکا و جارێکیتر هه‌وڵ بدا خهونهکانی بێنێته دی.
به‌هاری1980، هه‌واڵی شه‌هیدبوونی مامی گه‌وره‌ی پێ گه‌یشت. دڵه ناسک و پڕ له ئاواته‌که‌ی به ته‌واوی تاسا و تازیه‌باری کرد. سه‌ره‌ڕای هه‌ڵگرتنی ئه‌و غه‌مه قورسه، مینا بڕیاری‌دا ده‌ست له خوێندن و خۆپێگه‌یاندن هه‌ڵنه‌گرێ. بۆیه ئه‌و جاره‌یان له مهاباد درێژه‌ی به خوێندنه‌که‌ی دا وساڵی یه‌که‌می ناوه‌ندی ده‌ست پێکرد.
پاش ماوه‌یه‌ک خوێندن له مهاباد، مینا به هۆی ئه‌و مه‌ترسیانه‌ی هه‌ڕه‌شه‌یان لێده‌کرد ناچار بوو بۆ درێژه‌دانی خوێندن بچێته شاری پیرانشار. له‌و سه‌رده‌مه‌دا که مینا خه‌ریکی خوێندن له‌و شاره بوو، یه‌کیه‌تی لاوانی حیزبی دێموکراتی کوردستان چالاکی نهێنی هه‌بوو. لاوه‌کان پێوه‌ندیان به میناوه گرت و ئه‌ویش وێڕای ئه‌وان ده‌ستی به تێکۆشان‌کرد. له‌و نێوه‌دا خه‌مێکی جه‌رگبڕ، هه‌واڵێکی تاسه‌بار دڵی مینای داگرت. دوایین ڕۆژی به‌هاری 1362، دیسان مامێکی‌تر، سه‌لاح شه‌هید بوو و دیسان فرمێسکه‌کان به گۆناکانیدا هاتنه‌خوار. ئه‌وه‌یان بچووکترین مامی بوو و له ده‌شتی سندووس، خوێنی تێکه‌ڵ به مه‌مۆڵه‌کانی به‌هاری بوو. دوای ئه‌و کاره‌ساته، مینا و لاوانی تێکۆشه‌ر. شیلگیرتر له پێشوو تێکۆشانی سیاسیان خورت‌تر کرد. زۆری پێنه‌چوو، مینا و ژماره‌یه‌ک له کیژانی شار ئاشکرا بوون. ماوه‌یه‌ک ژیانی نهێنی به‌ڕێوه‌چوو. مینا خۆی حه‌شاردا و دواتر به یارمه‌تی خزم و دۆستان، له شاری پیرانشار وه‌ده‌رکه‌وت و هاته لای بنه‌ماڵه‌که‌ی له ناوچه‌کانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی هێزی پێشمه‌رگه.
پاش به جێ هێشتنی پیرانشار هه‌وڵی‌دا به‌ڵکوو جارێکی دیکه له مهاباد درێژه به خوێندن بدا، به‌ڵام به هۆی ئه‌و مه‌ترسیانه که هه‌ڕه‌شه‌یان له خۆی و بنه‌ماڵه‌که‌ی ده‌کرد، ئیتر فرسه‌تی خوێندنی بۆنه‌ما و ناچار ژیانی پێشمه‌رگایه‌تی له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌که‌ی بۆ خزمه‌تی شۆڕش و وڵاته‌که‌ی گرته‌به‌ر.
به‌هاری 1984 بنه‌ماڵه‌ی مینا به هۆی قورسی و دانی چه‌ند شه‌هید و داگیرکرانه‌وه‌ی ناوچه ئازاد کراوه‌کان، ناچار ئاواره‌ی سه‌ر سنووری ده‌ستکرد بوون و دواتر له‌ویشه‌وه په‌ره‌وازه‌ی شاری قه‌ڵادزێ له کوردستانی گه‌رمێن بوون.
بنه‌ماڵه‌ی مینا له‌و شاره‌ش جێگای هومێد و مه‌کۆی حه‌سانه‌وه‌ی کادر و پێشمه‌رگه‌کانی حیزب و ماڵه‌که‌یان به‌دائیم پڕ له میوان بوو. ئه‌و وه‌زعه کاربه‌ده‌ستانی کۆماری ئیسلامی هاندا که بیر له لێدانی زه‌برێکی‌تر له جه‌سته‌ی بنه‌ماڵه‌ی مینا بده‌‌ن. ڕێژیم ده‌یه‌ویست به‌و کاره هه‌م کۆستێکی دیکه‌یان بۆ بخوڵقێنێ و هه‌م هێلانه‌یان لێ بشێوێنێ و هه‌میش هه‌ڕه‌شه‌یه‌کی کردبێ که چیتر ئه‌و بنه‌ماڵه‌یه داڵده‌ی خه‌باتگێڕانی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان نه‌‌دا.
کۆماری ئیسلامی به هۆی جاشه به‌کرێگیراوه‌کانی له گه‌رمێن، دوو جار ده‌ستڕێژی له‌و بنه‌ماڵه‌یه کرد. به‌داخه‌وه له ته‌قه‌ی شه‌وی 1984.10.19دا، مینای بێ گه‌رد به گولله‌ی دوژمنانی ئازادی و مرۆڤایه‌تی پێکرا و گیانی له‌ده‌ست‌دا. خوێنی ئه‌و نازه‌نینه تێکه‌ڵ به خوێنی مامه‌کانی شه‌هید و سه‌رجه‌م خۆبه‌ختکه‌رانی رێگای ڕ‌زگاری و ئازادی کوردستان بوو. مینای دڵ پڕ له ئه‌وین بوو به سێهه‌مین گوڵاڵه سووره‌ی کاروانی پێنج شه‌هیده‌که‌ی بنه‌ماڵه‌ی خۆی.
شه‌هید بوونی مینای بێ تاوان داخێکی گه‌وره‌ی له‌سه‌ر دڵی ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه و دۆست و ناسیاوانی دانا.
ڕوحی شاد و ڕێگای ئامانجه‌کانی پڕ رێبوار بێ.
ئه‌و شێعره‌ی خواره‌وه به‌شێک له چیرۆکه شیعری به‌ڕێز کاک بێهروز کوردئه‌حمه‌ی‌یه که سه‌باره‌ت به پێنج شه‌هیدی بنه‌ماڵه‌ی کرمانجی هۆنیویه‌ته‌وه:
له‌و ماڵه‌دا که‌نیشکێ بوو
که‌نیشکی چی، هه‌ر تیشک بوو
” مینا” ی باده‌ی بابی، ئه‌م بوو
به بێ ئه‌و ماڵیان هه‌ر خه‌م بوو
کیژی کوڕی گه‌وره‌ی ماڵ بوو
نووری چاوی مامه و خاڵ بوو
ئه‌م نازداره‌ش رۆژ و شه‌وێ
لێی حه‌رام بوو خورد و خه‌وێ
کز بوو له خه‌می دوو مامی
دوو شه‌هیدی نه‌ونه‌مامی
که‌چی ڕۆژێک تیرێکی وێڵ
سه‌رچاوه‌ی ژینی کرده لێڵ
دڵی ناسکی ئه‌و نازداره
له لێدان که‌وت ئه‌و به‌هاره
گولله‌ی دوژمن ئه‌ویشی برد
ئیتر بزه له‌و ماڵه مرد…
به‌ڵام ئه‌وان به‌ڕاستی کورد بوون
به‌و مه‌رگانه نه‌مردبوون
وه‌ک هه‌زاران خێزانی تر
له‌به‌ر دوژمن بوونه به‌رگر
بڕیاریان وابوو تا ماون
تا داگیرکه‌ر نه‌فه‌وتاون
له خه‌بات نه‌سڵه‌مێنه‌وه
له کۆڕی شه‌ڕ نه‌مێننه‌وه
بۆیه دوژمن لێی تۆقیبوون
زۆر داوه‌ڵه‌ی بۆ ته‌نیبوون…